Znaczenie i wymowa barw w Ikonie.

Znaczenie barw w Ikonie

W ikonografii od wielu wieków używa się pewnego schematu kolorów. Każdy kolor ma swoje konkretne znaczenie.

Aby móc dobrze odczytywać ikonę trzeba choć podstawowo wiedzieć, jakie znaczenie mają poszczególne kolory. Wiedza ta pomaga głębiej wchodzić w znaczenie, jak i w ducha ikonografii. Oczywiście kolory też mają dla człowieka znaczenie estetyczne, emocjonalne, uczuciowe. Spróbujmy więc odczytać kolory ikony.

ZŁOTO – dla ikonografii złoto nie ma znaczenia koloru. Jako metal topliwy i odbijający światło potrafi dobrze współgrać z resztą ikony. W świetle świec staje się bardzo subtelne a z kolorami tworzy subtelną harmonię.

Złoto w ikonie ma więc ze swojej natury znaczenie ogarniającej Obecności Najwyższego, Jego Chwały, Majestatu, Subtelności…. Odnosi do Światła Niewidzialnego.

BIEL– nie jest de facto kolorem, bo odpowiada sumie wszystkich kolorów światła. Biel symbolizuje światłość, której właściwością jest rozlewanie się i przenikanie przestrzeni. Biel jako symbol bezczasowości była od wieków przypisywana bogom. Celtyccy kapłani druidzi ubierali się w białe szaty. Starożytni Egipcjanie widzieli w bieli kolor radości i przepychu. Ubierali swoich zmarłych w białe całuny, gdyż śmierć oddziela światłość od ciemności, duszę od ciała. Również w Czarnej Afryce biel jest kolorem śmierci i oddalenia. Pierwsi chrześcijanie nazywali chrzest „oświeceniem". W chrześcijaństwie nowo ochrzczeni noszą białe szaty jako znak narodzin do prawdziwego życia. Biel jest więc kolorem objawienia, łaski i Teofanii. Biel znajdziemy też w ikonografii jako znak przeniknięcia przez Bożą światłość. Biel ma więc dwa znaczenia: przeniknięcie przez Światłość, Teofanię, oraz znaczenie przywołujące śmierć. Wasyl Kandinsky sugeruje dynamizm bieli: „Biel działa na naszą duszę jak milczenie absolutne... Milczenie to nie jest śmiercią, ono obfituje w możliwości życia".

BŁĘKIT – błękit okazuje się być kolorem niezwykłym. Potrafi być kolorem bardzo zimnym i niematerialnym, a jednak dającym przezroczystość (woda, powietrze). W ikonografii ma on znaczenie oderwania się od świata, wzlotu… Jako kolor, który dobrze współpracuje z bielą będzie miał znaczenie życia wewnętrznego, ukierunkowania na życie wewnętrzne. Jest kolorem nieskończoności i nieba (Boga w ikonie Przemienienia). Warto też dodać, że błękit dość źle reaguje na mieszanie z innymi kolorami prócz bieli i może wtedy zmienić swą wartość na niekorzyść. Czy podobnie nie jest w wierze i duchowości? Kolor ten znajdziemy na szatach Chrystusa i Maryi i Apostołów, a często też jako kolor cieniowania szat np.: Trójca Rublowa.

CZERWIEŃ I PURPURA– jest to kolor nieorganiczny, a tym samym bliski światłości. W ikonografii będzie miał znaczenie młodości, piękna, bogactwa, zdrowia, ale też walki. Znaczenia te są przypisane do właściwości ziemskich nie niebiańskich. Purpura od wieków jest przypisywana władcom, dostojnikom, wojownikom. Ma ona znaczenie ziemskiej władzy, dostojeństwa, ale też męczeńskiej ofiary, przelanej krwi, z której nastąpi rozkwit obfitego życia.

CZERWIENIE I BŁĘKITY– wspólnie tworzą wielką harmonię. Dlatego spotkamy to połączenie szczególnie w odniesieniu do  Chrystusa i Matki Bożej. Połączenie to daje nam znak  niezwykłej harmonii pomiędzy tym to ziemskie, a tym co niebiańskie u osób tak przedstawionych na ikonie. Jednak, zawsze kolory na ikonie będą dobrze oddzielone, nie zlane, co też ma znaczenie rozdzielenia dwóch rzeczywistości: ziemskiej i niebieskiej.

ŻÓŁĆ – jest jaśniejsza od czerwieni choć ma z nią wiele wspólnego. Czysta żółć będzie oznaczać prawdę. Mętna, brudna żółć oznacza jednak pychę, cudzołóstwo, zdradę i odnosi się do siarki piekielnej.

ZIELEŃ – jest kolorem wiosny, świata roślin, odrodzenia… W ikonografii ma znaczenie koloru odrodzenia duchowego, rodzącego się życia, obecności życia i Ducha Świętego. Warto też zauważyć, że zieleń jest owocem połączenia błękitu, czerwieni i żółci. Łączy więc ona wszystkie wartości poprzednio opisanych kolorów nadając im nową formę, nadając życie.

BRĄZ – jest kolorem ziemi, gliny, gleby. Kolor ten oznacza wszystko to co ziemskie. Jednak łączony z innymi kolorami mówi o przenikaniu duchowej rzeczywistości do ziemskiej, oddając obraz przemienionego świata.

CZERŃ – jest właściwie brakiem koloru, bo całkowicie pochłania światło. Przywołuje on w ikonografii chaos, śmierć, otchłań piekielną, trwogę. Na ikonach czarny habit mnichów oznacza odrzucenie marności świata by wejść w wizję Bożego Świata.

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł